Stevie Wonder’ın Olgunluk Dönemi Bölüm.1

Stevie Wonder’ın Olgunluk Dönemi (1971-1976) ve “Where I’m Coming From”

Bir yazı dizisine başlarken…

Eylül 2012’de Caz festivali çerçevesinde İstanbul’a gelen Stevie Wonder’ı maaile canlı seyretme imkanımız oldu. Ecnebilerin “Once in a lifetime” dedikleri, bu yazıda da bahsedeceğim olgunluk dönemine ait parçaların bolca icra edildiği, muhteşem bir 2,5 saat yaşadık. Üstte ve alttaki fotoğraflar Küçükçiftlik Park’taki konserden hatıra kalanlardır. Konser detaylarına buradan ulaşabilirsiniz.


Bu konser sonrasında onunla ilgili ne zaman bir yazı yazmaya niyetlensem içimden bir ses yapacağım salt bir albüm incelemesinin yeterli olmadığını söyleyip durdu. O sesin bazen işi gücü, bazen de tembelliği bahane etmesine çokça izin verdiğim zamanlar oldu. Bu kez o sesi dinlemeyip Stevie Wonder’ın “Talking Book” adlı albümünü daha yakından tanıtmaya yönelik bir yazı yazmaya başlamışken olay değişti. O masum yazı, bir yazı dizisine dönüştü. Şimdi de böyle bir sorumlulukla karşı karşıya kaldım :) Ama iyi ki kalmışım diyorum. Stevie’nin kariyerinde önemli bir bölümü kendi penceremden aktarma fırsatını buluyorum. Umarım tembelliğime yenik düşmeden, kazasız belasız 6 bölümlük bu çalışmayı sizlere aktarma şansım olur.

Hadi başlayalım…

Stevie Wonder’ın Olgunluk Dönemi (Classic Period) Nasıl Başladı? 

70’li yıllarda dünya her alanda değişim rüzgarları yaşarken müzik de bundan nasibini alır. Yeni teknolojilerle birlikte müzik endüstrisi de atılımlarını sürdürür, Soul ve Funk müziğinde büyük gelişmeler kaydedilir. Elektronik sound’lara yeni yeni aşina olmaya başlayan 70’li yılların müziği, toplumsal gelişmeler ışığında şekillenmeye başlar ve zengin bir altyapıya kavuşarak dinleyicisine ulaşır.

İşte bu dönem, 60’lı yıllarda sanatı filizlenen Stevie Wonder için müzik hayatının en önemli evresidir. 6 yılda 6 “muhteşem” albüm sığdırılan 1971-1976 dönemi Stevie için tam anlamıyla bir başarı öyküsüdür. “Klasik dönem” olarak da adlandırılan bu süreci daha iyi anlamak adına 70’li yılların başına dönüp bu başarıyı sağlayan faktörlere göz atalım diyorum. Bunu yaparken süreçten ayrı olarak düşünemediğim ve classic period’ın başlamasında önemli bir rol oynayan “Where I’m Coming From”u da doğal olarak dahil ettim. Onu da yazının sonuna doğru inceleyeceğiz.

Stevie Wonder’ın “klasik dönemi”

Bu dönem sanatçının 55 yıllık sanat hayatının en verimli, en üretken ve en yenilikçi çağı olarak kabul ediliyor. Stevie’nin bu dönemde farklı yapımcılık teknikleri geliştirmesi, gündemi yansıtan sosyal içerikli şarkı sözlerine ağırlık vermesi, geleneksel müzik anlayış ve yöntemlerini terk edip elektronik aranjmanlara yönelmesi en önemli faktörlerdir. Bu 5-6 yıllık süreçte müziğinde kullandığı öncü ve yol gösterici metotlarla sadece Amerika kıtasını değil tüm dünyayı fethetmeyi başarır.
Bu dönem içerisinde gerçekleşen albümler kronolojik sırasıyla şöyledir;

1971 – Where I’m Coming From*
1972 (Mart) – Music Of The Mind
1972 (Ekim) – Talking Book
1973 – Innervisions
1974 – Fulfillingness’ First Finale
1976 – Songs In The Key Of Life

Stevie Wonder’ın “klasik dönemi” 72-76 dönemi arasındadır diyenler çoğunlukta olsa da azınlıkta kalan bazı yazarlar bu döneme 1971 yapımı “Where I’m Coming From”u da dahil eder. Ben de bu azınlıkla aynı fikirdeyim.

Bu albümü Stevie’nin olgunluk dönemine dahil etmeyenlerin 3 nedeni olduğunu düşünüyorum;

– Birincisi, çocukluğundan beri beraber çalıştığı Funk Brothers adlı müzisyen grubunun Stevie’ye “Where I’m Coming From”da eşlik etmesi. Zira bu albümden sonra gelen 5 albümde çok özel bazı çalgılar (örn.TONTO) haricinde enstrümanların hepsinin Stevie’nin çaldığına şahit oluyoruz.

– İkinci neden “Where I’m Coming From”un Motown’la olan eski kontratla gerçekleşmiş olması, bundan dolayı da albümün “yeni” döneme dahil edilmemesi gerektiği yönündeki argüman. Sonraki 5 albüm yeni sözleşme çerçevesinde yapılır.

– Üçüncü nedense, “Where I’m Coming From”un kısmen klasik Motown sound’unda yapıldığını düşünenler var. Bence 1-2 parça bu yönde olmasına rağmen genel olarak bu albümde yapımcılık açısından öncekilere nazaran bariz bir farklılık bulunuyor.

Benimse “Where I’m Coming From” albümünü Stevie’nin olgunluk dönemine dahil etmemim tek bir nedeni var. Şahsi düşüncemdir, ayrıca çok da basittir. Stevie’nin bu albümünü Motown’dan bir anlamda “hürriyetini” kazandığı, sanat hayatında yeni bir başlangıç yaptığı bir milat olarak görüyorum. Dahil etme nedenim budur. “Hürriyet” dememdeki detaylar ise aşağıdadır.

Stevie Wonder – Motown çekişmesi

‘Little Stevie Wonder’ olarak Motown’un label’ı Tamla ile sözleşme imzalayıp kariyerine 11 yaşında başlayan görme engelli sanatçı, 1971 yılına kadar 12 stüdyo albümü ve onlarca single çıkarır. Bu başarıya rağmen Motown plak şirketi kendine bağlı diğer sanatçılarda da yaptığı gibi yetenekli olan bu genci sanatsal anlamda istediği gibi yönlendirip elde edilen başarıdan da diğer tüm ticari kurumlar gibi istediği faydayı sağlamasını bilir.

Motown ve Tamla ile ilgili detaylı bilgiyi şu linkten edinebilirsiniz.

Buraya kadar Motown açısından her şey yolunda gibi görünse de sanatçı açısından durum hiç de öyle değildir. Ülkesindeki Vietnam gerçeği üzerine inşa edilmiş bir politik yapı ve ırklar arası kutuplaşmalar yaşanırken 20’li yaşlarına giren Stevie’nin sosyal bilinci iyiden iyiye olgunlaşır, toplumsal olaylarla daha fazla ilgilenmeye başlar. Ancak fikirlerini, söylemler ve kendine has mecazlarla şarkılarında ifade edemiyor olması onu bir hayli mutsuz kılar.

Öte yandan Motown’un sosyal olaylara bakış açısı gayet net ve açıktır. Bu plak şirketinin patronu, denetleyicisi, şarkı sözü yazarı, kısacası her şeyi olan Berry Gordy şirket politikasını toplumsal gündemden uzak tutar. Motown’da; aşk, meşk gibi etliye sütlüye karışmayan konular servis edilip “tektip” bir dinleyici profili şekillendirilir. Motown, 1970 yılından başlamak üzere kendine özgü tarz ve fikirlerini şarkılarına yansıtmak isteyen özel sanatçılar için kurallarını bazen esnetse de, var olan düzen Stevie Wonder ve Marvin Gaye gibi sanatçıların kişiliklerini günden güne zedeler, onların sanatsal ifade ve yaratıcılık özgürlüğünü engeller.

Where I’m Coming From (1971)

Wonder, 1971’de yapımcılığını kendisinin üstlendiği, kariyerinin olgun dönemine ışık tutacak olan “Where I’m Coming From” adlı 33’lüğü çıkartmanın eşiğindedir. Bu albüm Stevie ve Motown arasındaki mevcut sözleşme kapsamındaki son çalışma olup yeni sözleşme yapılması planlanmıştır. Üstteki sebeplerden dolayı anlaşmazlıklar sürerken sanatçının o günlerde 21 yaşına basması ona hiç beklenmedik bir avantaj sağlar. Tamla ile olan kontratında “sanatçı 21 yaşına bastığında sözleşmeden feragat edebilir” maddesi gün yüzüne çıkar. İpler artık kopmuştur. Stevie, Motown’la yeni bir sözleşme yapmama tehdidini koz olarak kullanır, müzikal dayatma ve tabular bir anda yıkılır. “Where I’m Coming From” 12 Nisan 1971 tarihinde zor da olsa sanatçının tüm özgür iradesiyle yayınlanır.

Marvin Gaye’in aynı tarihlerde “What’s Going On” albümü sürecinde plak şirketine yaşattığı “kabusu” takım arkadaşı Stevie’nin de yaşatması Motown’da bazı sonuçlar doğurup sistemde yapı değişikliklerine yol açar. Stevie Wonder ve Marvin Gaye’in aynı işverene karşı elde ettikleri bu zafer sadece kendilerine değil, 70’li yılların Funk ve Soul müziğine de müzikal ve sosyal zenginlikler katar. Bunun yanında müzisyenlere de önemli bir emsal teşkil eder.

“Where I’m Coming From” albümünün tracklisti;

A Yüzü
1-Look Around – 2:45
2-Do Yourself a Favor – 6:10
3-Think of Me as Your Soldier – 3:37
4-Something Out of the Blue – 2:59
5-If You Really Love Me – 3:00
B Yüzü
1-I Wanna Talk to You – 5:18
2-Take Up a Course in Happiness – 3:11
3-Never Dreamed You’d Leave in Summer – 2:53
4-Sunshine in Their Eyes – 6:58

Tüm parçalarda Stevie ve o zamanki eşi Syreeta Wright’in ortak imzası olup orkestrasyon Funk Brothers tarafından yapılmış. Üstte bahsi geçen Stevie – Motown çekişmesi nedeniyle klasik Motown çizgisinden oldukça farklı bir yöne gidilen albümde konsept olarak sosyal içerikli mesajlara ve savaş karşıtı söylemlere yer verilmiş. Sosyal içerik deyince akla o dönem için aslında tek bir konu geliyor. Irklar arası farklılıklar, devlet ve toplumun siyahi ırka karşı olan olumsuz davranışları. Bu durum albümde özellikle “I Wanna Talk To You” adlı parçada ön plana çıkıyor.

Albümün müzik kamuoyu tarafından daha iyi bilinmesini sağlayan parçalar “If You Really Love Me” ve “Never Dreamed You’d Leave In Summer” adlı 2 lokomotif parçadır. Listelerde de kendilerine üst sıralarda yer bulan şarkılarda aşkın ayrılmaz parçaları olan aşk acısı, pişmanlık ve özlem gibi konular işleniyor. Bu parçalardan ikincisi olan “Never Dreamed You’d Leave In Summer” daha sonra inceleyeceğimiz “Music Of My Mind” albümünde karşımıza çıkacak olan “Superwoman (Where Were You When I Needed You?)” şarkısının da altyapısını oluşturduğunu şimdiden belirtmiş olalım.
Bu iki single başta olmak üzere beğendiğim diğer parçalar “Do Yourself A Favor”, “Think Of Me As A Soldier” ve o dilimizden hiç düşmeyen Motown Sound’la hazırlanmış olan “Take Up A Course in Happiness”.

Müzik tekniği ve kullanılan enstrümanlara gelince eski çalışmalara göre aykırılıklar gözlemleniyor. 70’lerin pop, funk, jazz fusion gibi akımlarının değişmez enstrümanlarından biri olan Hohner marka clavinet ve yaylı çalgıların etkisi oldukça yoğun olarak duyuluyor.




Biraz yukarıda aynı zamanlarda çıkan Marvin Gaye’in “What’s Going On” adlı albümünden de bahsetmiştik. Aynı süreçten geçtikleri için haliyle bu 2 albüm arasında kıyaslar yapılır. Bu kıyasların birinde müzik otoriteleri Marvin’i galip sayıp Stevie’nin çalışmasına “dağınık” ve “kendini beğenmiş” damgasını vururlar. Söz konusu dağınıklığı prodüksiyon noktasında hissetmemek elde değil, ancak kendini beğenmişlik konusunda yorum yapamıyorum.

Sonuç olarak, “Where I’m Coming From” özel ve üstteki yaşananlar doğrultusunda anlamlı bir çalışma. Beğenmek veya beğenmemek bütün mesele bu… :))

Son olarak “classic period” konusuna dönecek olursak; Motown’la inatlaşma, kavga ve karşılıklı restleşmelerle dolu bir dönem sona erer, klasik dönem başlar. Dizginlerin el değiştirmesiyle birlikte Stevie’nın üretkenliği had safhaya varır ve sanatçı bundan sonraki 5 sene içerisinde sanatının zirvesine ulaşır.

Spotify’den dinlemek için;

Bir sonraki yazıda 1972 Mart çıkışlı “Music Of My Mind” çalışmasını mercek altına alacağız.

R&B, Soul ve Funk dolu günler diliyorum.
Sevgiler,

Aykut Öğer

Stevie Wonder’ın Olgunluk Dönemi. 6 yılda 6 “muhteşem” albüm sığdırılan 1971-1976 dönemi Stevie için tam anlamıyla bir başarı öyküsüydü. Bu konuyu ele aldığımız yazı dizisi. Bölüm-1 / Bölüm-2 / Bölüm-3 / Bölüm-4