Sıra dışı deyince bunu betimlemek için ufak bir hikaye: Greenwich Village’da içine hippielerin de karıştığı bir kavgada bir Marine askeri öldürülür. Failleri bulmaktan çok öç alma duygusuyla Greenwich Village’ı basan Marineler ortalıkta terör estirir. MoI konser provası halindeyken 2 Marine konser salonuna dalarlar. Soğuk bir hava eser. ABD askerlerinin geleneksel gri hücre kullanma yeteneklerini iyi bilen FZ onları buyur eder, hal hatırlarını, hangi şarkıları bildiklerini sorar. House of the Rising Sun ve Bob Dylan’ın Rainy Day Women cevabını alınca, sizi isterseniz akşam konsere çıkarayım diye teklif eder. İkili hemen kabul edip provaya katılırlar. Biri genelevden söz eden ikincisinin ise nakaratında bulunan “Everybody must get stoned” tümcesinden son derece hoşnut kalan FZ akşam performansında 2 askeri herkesin şaşkın bakışları altında davet eder, bir güzel şarkı söylettirir ve bununla kalmayıp karısına özellikle o gece için getirttiği oyuncak bebeği askerlere “kill, kill!” emirleri altında parçalattırır!
Garrick tiyatrosunun tam karşısında Cafe a Go-Go’da ABD’de yavaş yavaş kendinden söz ettirmeye başlayan genç bir gitarcı, Jimi Hendrix çalıyordur. O da sık sık MoI’un konserlerine gelir, sahneye çıkar, hatta wah wah pedalına olan düşkünlüğünü bu pedalı klavyelerinde sıkça kullanan Don Preston’dan aldığı söylenir. FZ ile New York’ta olağan geceler...
Bu arada Capitol plak şirketi bu artan ünden kendilerine pay çıkartmak üzere FZ’ye MoI’den ayrı olarak solo plak çıkartmasını teklif eder. FZ kabul eder ve konserler arası, daha sonra Lumpy Gravy adını alacak ilk solo çalışması için vakit buldukça kayıt stüdyolarındaki çalışmalarına devam eder. Bu kez FZ besteci, aranjör ve orkestra şefi rolündedir. Şubat ve Mart 1967 ayları içerisinde 40 kadar en iyi stüdyo orkestra müzisyenlerini bir araya getirip çoğunluğu enstrümantal parçalardan oluşan kayıtları tamamlar. Ancak bunlara sürrealist yaklaşımlı diyaloglar, garip ses efektleri ve müzikal collage’ları da eklemeyi ihmal etmez. Kendisine sorulduğunda: ”birbiriyle ilginç bir şekilde bağdaşmakta zorluk çeken pasajlardan oluşan ve başlangıcında bir bale süiti olarak öngördüğüm ancak emeline ulaşamayan bir müzik” diye açıklar. MGM rakip bir şirket için hazırlanan bu çalışmalardan haber alır almaz yasal yollara başvurur.
FZ’nin kişisel olarak değil ise de Moİ’nin elemanı olarak yasal bir şekilde kendilerine kontratla bağlı olduğunu ve kendi adına da olsa başka şirket için müzik üretemeyeceği savını ileriye sürer. İki plak şirketi arasında yasal süreç başlamış FZ arada/ortada kalmıştır. FZ bu solo çalışmasında hiç bir enstrüman çalmamış, şarkı da söylememiş, sadece besteci ve şef olarak görünmesine karşın MGM/Verve Capitol’un yasa dışı hareket ettiğini iddia eder.
Avukatlar birbirlerine girmişken menajerleri Herb Cohen ortalığı biraz olsun sakinleştirmek amacıyla ortalıktan kaybolmaları, Avrupa’yı ziyaret etmeleri gerektiğini düşünür ver bir dizi konser organizasyonuna girişir. FZ kendi açısından da Avrupa çıkartmasını 2 değişik fotoğrafla hazırlar. Bunlardan ilki FZ’yı alafranga tuvaletteyken çekilmiş ve sonralarında sıkça poster olarak görülen meşhur resmi. İkincisi ise o yılların ünlü İngiliz modacısı Mary Quant’tan esinlenerek çekilmiş kadın giysili, mini etekli bir FZ fotoğrafıdır. (Unutmayalım, 1967’nin yazındayız, moda: Mini Cooper, Twiggy türü çelimsiz modeller, bol makyaj ve mini etektir) Bu ikinci resim ünlü haftalık müzik gazetesi Melody Maker’ın ilk sayfasında yayınlanmış ve tahmin edileceği gibi İngiltere’de kıyamet kopmuştur. MoI’ın ünü New York’tan Avrupa’ya taşınmıştır. DJ John Peel the Perfumed Garden isimli radyo programlarında sıkça müziklerine yer vermektedir.
Yolculuğa çıkmadan önce FZ hamile olan Gail ile beraberliklerini resmileştirir. Nikah memuru yüzüklerinizi takabilirsiniz dediğinde kimsenin yüzük satın almayı öngörmediği ortaya çıkar ve FZ eşine elindeki tükenmez kalemi yüzük niyetine armağan eder. Rivayet: Gail’in halen bir evlilik yüzüğü yoktur ancak yıllar içerisinde her evlilik yıl dönümü sonrasında artan bir kalem kolleksiyonu sahibi olmuştur.
Avrupa’daki turne Londra’nın ünlü Royal Albert Hall’deki konserleriyle başlayacaktır. MoI’a Londra Filarmoni Orkestrasından elemenların (yaylılar) da katılacağından bir hafta kadar süreyle provalar yapılır. Konserin son derece başarılı olduğunu herhalde söylemeye gerek yoktur ama yankıları, eleştirileri, beğenenlerle beğenmeyenler arasındaki tartışmalar aylarca Londra ve Avrupa’nın belli başlı müzik merkezlerini meşgul edecektir. Danimarka’dayken Gail’in New York’ta bir kız çocuğu doğurduğu haberi gelir ve babasının talimatı gereğince ismi Moon Unit konur.
Ekim ’67 sonunda dönüşün yolunu tutarlar. Yolları yine New York’tan geçer ve kayıtlarla konserlere bıraktıkları yerden devam ederler. Yeni Lpnin ismi Our Man in Nirvana olacak ve daha öncesinde birlikte sahne aldıkları aykırı amerikan stand-up komedyeni Lenny Bruce’un da katılımı ile gerçekleşecekti. Ancak evdeki hesap yine çarşıya uymaz ve planlar suya düşer. Bu arada Beatles da efsanevi Sgt. Pepper’ı yayınlar ve otoritelerce ilk “konsept albüm” olarak ilan edilince FZ hemen reaksiyon gösterir. Kendince Beatles’dan önce 2 adet konsept albüm yarattığından ve Beatles’ın açıkça MoI’dan esinlendiklerini itiraf edince kontratak Sgt. Pepper’s ın bir parodisi şeklinde gerçekleşir. Yeni albüm: We’re only in it for the Money – Biz bu işi sadece parası için yapıyoruz – ismini alır. Yalnız bu kez, kapak dizaynı görevi FZ’nin Avrupa turnesine çıkmadan önce tanıştığı ve eserlerini çok beğendiği artist Cal Scenkel’e verilir. Birlikte çalışmaları bundan sonra uzun yıllar sürecektir.
Kapak Beatles’ın Sgt. Pepper’s’ın ters yüz edilmiş şeklidir. Dizayn çalışmalarına başlamadan önce FZ usülen Paul McCartney’den izin ister ve red cevabı almasına karşın kafasına koyduğu projeyi gerçekleştirir. Kayıtlar sona erdikten sonra FZ stüdyoya kapanır ve oldukça uzun sürecek bir prodüksiyon sürecine girişir. Bantları tekrar gözden geçirir, edit prosesine sıkça başvurur, üst üste kayıtlar gerçekleştirir ve sonunda pop tarihinin ilk “yaratıcı prodüktörlüğü” eserlerinden birini gerçekleştirir. Artık ve bundan sonra prodüktör koltuğuna FZ yerleşecektir. Bu plakta ve bir daha da görünmemek üzere Tom Wilson yönetim prodüktörü sıfatını alır. Böylece FZ, adını “Conceptual Continuity” (yani belirli bir konsept içinde devamlılık) verdiği çalışma sisteminin de ilk adımlarını gerçekleştirir. Her çalışmanın bir ana teması olmasına karşın, ve bu temalar birbirilerine bağlı görülmeseler bile eserler tek tek irdelendiklerinde çalışmaların hepsi bir bütün içerisinde ele alınabilecek ve hepsi birbirine bağlantılı olarak da devamlılık gösterecektir. Eserde yine Amerikan toplumu makaraya alınır, muhafazakarlar ve kurumları yerden yere vurulur, Flower Power sloganıyla kendilerinden bolca söz ettiren Hippy’lerle mizahlı bir şekilde alay edilir ve genelde otoriteyi temsil eden her şey eleştirilir. Plak Ocak 1968’de piyasaya sürülür ve Billboard listelerinde 30. sıraya kadar yükselir.
Hazır yeni plakları tamamlanmışken FZ fırsattan istifade, yasalarla boğuşan plak şirketlerinin kararını beklemektense yapmış olduğu kayıtlarla oynamaya başlar ve bu ilk solo plağında da edit prosesini ciddi bir biçimde çalıştırır. Eser neredeyse baştan sonra tekrardan elden geçirilirken yasal karar bildirilir ve MGM/Verve master bantları kendi yayınlamak üzere Capitol’den satın alır. Olay çözüme kavuşur kavuşmaz FZ çalışmalarını hızlandırır ve birçok yeni teknik dener. Birkaç örnek: Bazı vokalleri değişik tınılar edebilmek amacıyla pedallarının üzerine kum torbası konmuş bir piyanonun içerisinde kayıt eder. Musique Concrète’ten esinlenip kaydedilmiş ses bantlarını değişik şekilde kullanarak (yüksek veya düşük hız, ters çalma, teyp kafalarının bias ayarlarıyla oynama, bantları kesip yapıştırma, bantları jiletle inceltme vs.) farklı efektler elde eder.
Lumpy Gravy, Frank Zappa ve Abnuceals Emuukha Electric Symphony and Chorus absürd isim altında 13 Mayıs 1968’de yayınlanır. Genel rock veya pop dinleyici kitlesine hiç bir şekilde hitap etmemesine karşın artık FZ’nin eklektik ve/veya sıra dışı çalışmalarına alışan eleştirmenler tarafından zamanı için fazla ilerici bulunsa da beğeni ile karşılanır ama hiç bir ticari başarı elde edemez.
Bu arada MoI’da ufak bir değişiklik olur, (İlk yıllarda pek sıkça gerçekleşmediklerinden personel değişikliklerinin takibi kolay ancak zaman içerisinde FZ’nin “despotluk” derecesi arttıkça takip edilemez bir hal alacaktır) davulcu Billy Mundi kendi grubu Rhinoceros’u kurmak için ayrılır ve yerini Arthur Dyer Tripp III’e devreder. Art Tripp Cincinnati Senfoni Orkestrasında 5 yıl kadar perküsyon çalmış olan Ian Underwood ve Don Preston gibi klasik kökenli bir müzisyendir. New York’a Manhattan Music School da masterını yapmak üzere gelir ve kayıt stüdyoların birinde MoI’nın bir davulcu aradığını duyar. O an daha önce MoI hakkında okuduğu bir yazıda Stravinsky ve Varèse gibi isimlere rast gelince “uzun saçlıların bu tür müzik ile ilgilenebilecekleri aklımın ucundan bile geçmemişti” reaksiyonunu gösterdiğini hatırlayıp FZ ile temasa geçer.
Yıldızları hemen barışır. Grubunda, Ian Underwood ve Bunk Gardiner dışında nota okuyup takip edebilen bir müzisyenin olması, onun da perküsyoncu olması FZ’yı fazlasıyla memnun etmişti. Artık farklı arajman konseptleri üzerinde daha rahat çalışabilecek ve özellikle çok sevdiği perküsyonlara da ağırlık verebilecekti. Bu gazla FZ paralelde iki değişik çalışmaya el atar. Birincisi “Cruising with Ruben and the Jets” ismini verdiği çalışması (gençliğinin doo-wop tarzına ağırlık vereceği ilk örneği), ikincisi ise daha kapsamlı, daha ilerici ve daha sonrasında bir film ile birleştirmeyi düşündüğü “Uncle Meat”. Art Tripp: ”FZ’nın teknik eleman yetersizliğinden veya elemanlarının teknik yetersizliğinden hayata geçiremediği ve yıllarca biriktirdiği birçok perküsyon bazlı projesi vardı. Bu projeleri FZ veya ben notaya döker, uygulamaya koyar, birkaç kez de çaldıktan sonra ezberlemeye çalışırdım. Bu işin kolay yanı. Ancak FZ ne istediğini çok iyi bilen çok yaratıcı bir sanatçı.
Bütün bir gün beraber belli partisyonlar üzerinde çalışırdık. Bu çalışmalar bazen çok uzun saatler, gece yarılarını geçecek şekilde sürerdi. Ancak ertesi sabah tekrar buluştuğumuzda, FZ fikirlerinin büyük bir bölümünü değiştirmiş, bir sürü yenilikler, değişiklikler meydana getirmiş, bambaşka bir çalışma ile gelirdi. Bu sürekli değişken şekilde çalışan bir liderle çalışmak ilk başta müzisyenler için çok heyecan verici olabilir ancak uzun vadede onları fena şekilde bezdirir, aşırı şekilde yorardı...”
Şubat 1968’de birbirinden son derece farklı olan bu 2 plağın kayıtları sürerken FZ beklenmedik bir şekilde Amerikan “Jazz and Pop” dergisi tarafından yılın müzisyeni seçilir. Bu da yetmiyormuş gibi National Academy of Recording Arts & Sciences New York’taki yıllık akşam yemekli toplantılarında MoI’ı konser vermek üzere davet ederler. FZ fırsatı kaçırır mı? Hemen sivri dilini harekete geçirir ve konserde üyelere konuşmasında : “Bütün yıl son derece seviyesiz müzikleri üretmek için çabalayıp duruyorsunuz, ama karşılığında bu akşam da bizi çekmek zorundasınız, sakın kaygılanmayın, seviyenize inmesini pekala biliriz...” diye hitap eder. Plak şirketine kızgınlığı had safhadadır. FZ: “Kendi plak kapaklarımızı kendi istediğimiz gibi basmıyorlar, habersiz değişiklikler yapıp son anda oluşan “hatalar”ı bahane ediyorlardı, üstüne üstlük satışlardan alacağımız payları da zamanında ödemeyip türlü bahanelerle geciktiriyorlardı”
Önce yayınlanan Cruising’den başlayalım. 1950’lerin modası olan ve FZ’nin çok beğendiği (ancak sıradanlığını her zaman kabul ettiği) doo-wop’tan hareket ederek yola çıkan FZ 2şer 3er dakikalık bestelerle eski günleri yad eder ancak nostaljik yaklaşımına doo-wop’ta o güne dek hiç rastlanmayacak kadar karmaşık ritm ve tempoları monte etmekle yetinmeyip bazı akor değişiklikleri ve/veya sıralamaları modern klasik bestecilerini çağrıştırmaktadır. (Özellikle Stravinsky) Hatta Fountain of Love isimli bestesinde Stravinsky’nin Bahar Ayini alıntıları atlanmayacak kadar barizdir.
Diskografi (ABD yayın tarihi)
Freak Out (Haziran 1966)
Absolutely Free (Mayıs 1967)
We’re Only in it for the Money (Ocak 1968)
Lumpy Gravy (Mayıs 1968)
Cruising with Ruben & the Jets (Aralık 1968)
Uncle Meat (Nisan 1969)
Kaynakça:
Ben Watson – Frank Zappa’s Negative Dialectics of Poodle Play
Frank Zappa & Peter Occhiogrosso – The Real Frank Zappa Book
Alain Dister - Frank Zappa & the Mothers of Invention
Wikipedia
Julian Colbeck - Zappa, a Biography
Haber bilgi değildir. Bilgi bilgelik değildir. Bilgelik gerçek değildir. Gerçek güzellik değildir. Güzellik aşk değildir. Aşk müzik değildir. En iyisi müziktir” Yazı Bölümleri: Bölüm 1 / Bölüm 2 / Bölüm 3 / Bölüm 4
Yorumlar
Yorum Gönder