Keith Jarrett - the Koln Concert

Keith Jarrett 1945 yılında Amerika Allentown, Pennsylvania kentinde doğdu. Macar kökenli bir anne ve Avrupa kökenli bir babanın oğluydu.  Erken yaşlarda müziğe ilgisini keşfetti ailesi. Üçüncü yaş gününün akabinde piyano dersleri almaya başladı. Beş yaşına geldiğinde ise çocuk yetenek olarak televizyon programlarında boy gösterdi. Yedi yaşına geldiğinde ilk resitalini verdi. Mozart, Bach, Beethoven ve Saint-Saens bestelerinin arkasından resitali kendi  iki bestesi ile tamamladı. Çocuk yaşlarda ortaya çıkan bu yetenek oldukça iyi bir eğitim almasına vesile oldu.


Keith Jarrett gençlik yaşlarına geldiğinde caz müziğe ilgi duymaya başladı. Bu dönemde modern caz örneklerini dinlemeye başladı. Yazılan çizilenlere göre bir Dave Brubeck konser performansı onu çok etkiledi. Tam bu dönemlerde Paris'te dönemin ünlü piyano hocası Nadia Boulanger onu öğrenci olarak kabul edeceğini haber vermişti. Ancak annesinin tüm muhalefetine rağmen Keith Jarrett teklifi kabul etmedi.

1960'ların başlarında okuldan mezun olan Keith Jarrett, meşhur Berklee College of Music'te dersler almaya başladığında aynı zamanda yerel kulüplerde kokteyl müziği çalıyordu. Bir sene sonra New York'a taşındı ve Village Vanguard'ta çalma fırsatı buldu.

Art Blakey, genç Jarrett'ın yeteneklerini erkenden keşfedip kendi grubu Jazz Messengers'a dahil etti. Bu dönemlerde Jack DeJohnette ile tanıştı. Bu uzun yıllar sürecek bir müzik macerası ve aynı zamanda dostluğun ilk tohumları oldu. Jack DeJohnette, bu genç adamın yeteneklerinden etkilenmişti ve Jarrett'ı Charles Lloyd Quartet'e katılması konusunda cesaretlendirdi. Bu karar Keith Jarrett  için bambaşka bir deneyim olmuştu. Grup çok farklı tarzlarda müzik yapabildiği gibi dönemin yeni akımlarına da sempati ile bakıyordu. 1966 yılında yayınladıkları "Forest Flower" dönemin en sevilen albümlerinden bir tanesi olmuştu.  Buna rağmen çok farklı festivallerde müzik yapmayı sürdüren grup uzun bir Amerika turnesinin ardından Avrupa'da konserlerine devam etti hatta Moskova'da bile bir konser vermeyi başardılar.

Bu yıllarda Jarrett yavaş yavaş kayıt yapmaya ısınmaya başlamıştı. Küçük gruplar ile yaptığı kayıtların ilkinde Charlie Haden ve Paul Motian ile çalmıştı. Bu dönemlerde caz haricinde folk-rock çaldığı kayıtlar yapmıştı. Tüm bunlar olurken Charles Lloyd Quartet dağıldı. Bazılarına göre müzik konusundaki anlaşmazlıklar bazılarına göre de para sıkıntıları yüzünden!  Keith Jarrett bu sürecin ardından Miles Davis'e ulaştı. Bu dönemlerde Davis'in bambaşka bir müzikal dönemiydi.   Keith Jarrett Fender Contempo elektronik organ ve Fender Rhodes elektrikli piyano çalıyordu ve Chick Corea ile dönüşümlü çalıyorlardı. "A Different Kind of Blue" ve "Bitches Brew Live" plaklarında kendisine yer buldu. Chick Corea'nın gruptan ayrılması ile devamlı olarak çalmaya başladı. Ancak  Keith Jarrett elektrikli enstrümanların caz müzik içerisinde olmaması gerektiğini düşünüyordu ve Miles Davis gruplarından ayrılmaya karar verdi. Ancak gerek müzik gerekse de kişilik anlamında Miles Davis'ten çok şey öğrendiğini her fırsatta belirtir ve saygıda kusur etmez.

1971 ila 1976 yılları arasında  Jarrett, Charlie Haden ve Paul Motian ile oluşturduğu üçlüsüne saksafoncu Dewey Redman'ı ekler. Bu kadro kayıtlarının belkemiğini oluştururken  farklı plak şirketleri için farklı müzisyenleri de yanına alarak kayıtlar yapar. Bu dörtlü "American quartet" olarak anılır. Bu kayıtlarda Keith Jarrett farklı enstrümanlar ve arayışlar peşinde koşarken görüyoruz. Ancak asıl dörtlüsü ise serbest caz etkilerinin yanında, post-bop, gospel müziği hatta Orta Doğu etkilerine kadar neredeyse egzotik diyebileceğimiz bir müzik anlayışına sahip olduğunu görüyoruz. Bu dönemlerde ECM plak şirketi ile anlaşan Keith Jarrett , saksafoncu Jan Garbarek, basçı Palle Danielsson ve Jon Christensen ile bazı kayıtlar yapar. .Bu kayıtlarda "American quartet" dönemindeki müzikal anlayışı devam ettirir ancak Amerikan etkileri yerine Avrupa folklörü ve klasik müzik etkileri ağır basar. Bu farklı tarz ve saydığımız müzisyenler ilerleyen yıllarda EC plak firması ile birlikte anılır hale geleceklerdir. Tüm bunlar olurken Keith Jarrett  1975 yılında ECM için bir solo performans kaydeder. Bu kayıt, meşhur Köln konseridir.

A Yüzü
"Part I" – 26:01
B Yüzü
"Part IIa" – 14:54
C Yüzü
"Part IIb" – 18:13
D Yüzü
"Part IIc" – 6:56

Konser, 17 yaşındaki Vera Brandes tarafından organize edilir.  Keith Jarrett  konser için Bösendorfer 290 Imperial concert grand piyano talep eder. Ancak konserin yapılacağı salonun yetkilileri yanlış bir anlaşma sonucu farklı bir Bösendorfer piyano bulurlar. Bulurlar çünkü piyano aslında sahne arkasındadır. Hata fark edilir ancak herşey için çok geçtir. Yeni piyanonun konsere yetiştirilmesine imkan yoktur. Bulunan piyano sahne arkasında müzisyenlerin ısınması için kullanılmaktadır ve çok kötü durumdadır. Salon için oldukça küçüktür, notası kaçıktır ve pedalları düzgün şekilde çalışmamaktadır. Keith Jarrett piyanonun sesinin salonu doldurması ve daha fazla alt frekans etkisi elde etmek için sol elini ormal çalma stilinden daha ritmik kullanır ve özellikle piyanonun düzgün çalışan orta bölümüne odaklanır.

Terslikler bununla sınırlı değildir.  Keith Jarrett, konserin kaydedileceği Köln'e kara yolu ile oldukça zorlu bir kara yolculuğu ile ulaşır. Doğru düzgün uyku uyumamış ve ağrı problemleri vardır. Konser bir Opera'nın ardından  yapılacağı için oldukça geç bir saatte başlayacaktır ancak buna rağmen tüm biletler satılmıştır. Yapacak bir şey kalmayınca  Keith Jarrett  konsere çıkar ve o bozuk piyano ile harikalar yaratır.

Albüm,  Keith Jarrett'ın emprovizasyon konusundaki kendisine özgü tarzını tüm çıplaklığı ile gösteren bir kayıttır. Çok sınırlı bir nota kombinasyonu ile 12 dakikalık bir performans ortaya koymuş ve çok farklı tarzlara göz kırpmıştı. Konserde çalınan tüm parçalarda bu durum gözlemlenebilir.  Gerek konser, gerekse de yayınlanan plak büyük ilgi çeker. ECM plak şirketinin caz müziğin farklı örnekleri konusundaki yeri sağlamlaşırken, caz müzik tarihinde en çok satan solo albüm ve tüm zamanların en çok satan piyano albümü olur.

Hangi kaydu tercih edeyim sorusunun çok basit olduğu bir kayıttır Köln Konseri. Tarih boyunca sadece ECM bu kaydı yayınlamıştır. 1970 ve 80'lerde yapılan baskılar küçük farklılıklara sahiptir. İlerleyen yıllarda farklı etkinlikler için saydam plak gibi limitli baskılar yapılmıştır hatta bir dönem sınırlı sayıda mono plak basılmıştır. 2000'lerde ECM önemli bazı kayıtlarını 180gr olarak yeniden bastığında Köln Konseri de meraklılara sunuldu. Günümüzde çoğunlukla bu baskı bulunabilmektedir.