Lux Aeterna, 1966 yılında György Sandor Ligeti tarafından yazılan 16 bölümlük karma koro için bir eserdir. Eser, Stanley Kubrick'in 1968 tarihli 2001: A Space Odyssey filminde kullanılmasıyla ünlenmiştir.
Latince metni, Roma Katolik geleneğinde bestelenmiş bir Requiem Mass yani ölümün ardından söylenen ağıttan alınmıştır. Lux aeterna luceat eis, Domine, aeternumda cum sanctis tuis, quia pius es. Requiem aeternam dona eis, Domine; et lux perpetua luceat eis. "Sonsuza kadar ışığını üstlerinde tutan, merhametli Tanrım. Onlara ebedi huzur ver, Ey Rab, ve sonsuza kadar ışığını üzerinde parlat" şeklinde Türkçeleştirilebilir.
Eser, Ligeti'nin karakteristik tarzının çoğu yapıtaşına sahiptir:
- Ligeti'nin "tek tek parçaların karmaşık polifonisi" olarak tanımladığı mikro-polifoni. Armonilerin aniden değişmediği, fakat birbirleriyle birleştiği bir harmonik-müzikal akış yapısı. Bu yapı önce somut hale gelir arkasından yavaş yavaş tekrar bulanıklaşır. Bu bulanıklık, yeni şekil alarak yeni bir aralık kombinasyonunu ayırt etmeye yardımcı olur. Mikro-polifoni hakkında daha kapsamlı bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.
- Belirli bir aralıkta her notanın eş zamanlı olarak yinelendiği küme akorları
- Melodi, armoni veya ritim yerine tınıya odaklanma
Eser, metinden hareketle üç ayrık parçaya bölünmüş olarak görülebilir.
Bölüm 1. Lux aeterna luceat eis. Sopranolar ve altolar, Ligeti'nin karakteristik mikro-polifoni tarzında çok benzer şekilde metinleri seslendirir. Her bölüm, küçük zaman aralıklarıyla ayrılan aynı nota dizisine sahiptir. Tenorlar bu bölümün yaklaşık yarısında metinlere okuyan kadın sesleri ile aynı tonlardan eserin bu bölümüne dahil olurlar.
Bölüm 2. Aeternum'da domine cum sanctis tuis. Ligeti'nin tını ve dokuya olan odak noktasını gösteren bas sesler, çok yüksek falsettoda metini okumaya başlarlar. Bunu sadece erkek seslerin seslendirdiği bir bölüm izler ve ardından kadınlar "Quia pius es" metnine girerler.
Bölüm 3. Domine et lux perpetua luceat eis Erkekler korosu yine "Domine" metnini bu kez çok düşük oktavlarda söylerken kadın korosu aynı tempoya ayak uydurur ve bölüm yavaş yavaş sonlanır ve sessizlik ile biter.
Neredeyse Ligeti'nin tüm olgun çalışmalarının karakteristik özelliği, eserin temel alt bölümlerinin değişmeye devam etmeleridir. Lux Aeterna, on altı sesin her birine çeyrek nota vuruşu ile alt bölümü birer bölüm oluşturur.
Peki bu eseri kimden dinleyelim. Benim cevabım Harmonia Mundi'den 2009 yılında yayınlanan yukarıda kapağını gördüğünüz HMC901985 katalog numaralı CD olacaktır. Susanne van Els'in viyola solisti olarak gözüktüğü albümde eser Daniel Reuss yönetimindeki Cappella Amsterdam korosu ve musicFabrik orkestrası tarafından seslendirilmiş. Albüm, çeşitli stream servislerinde de dinlenebiliyor.
Yorumlar
Yorum Gönder