Gösterime girmesinin 50. yılı dolayısıyla kısaca sizlere 2001: A Space Odyssey soundtrack'inden kısaca bahsetmek istiyorum. Kubrick filminde müziğin farklı bir şekilde kullanılmasını istiyordu. Sonuçta geleneksel anlatı sineması tekniklerini kullanmıyordu ve müziği geleneksel şekilde kullanmamayı seçti. Klasik sinemada önemli sahnelerde müzik neredeyse en kritik rolü üstlenirken, Kubrick diyalogların olduğu sahnelerde hiç müzik kullanmamayı seçti. Daha ilk başlarda filmde klasik müzik kullanılmasını planlamıştı ancak yenilikçi kullanım tarzı ilerleyen yıllarda bir çok yönetmeni derinden etkileyecekti.
Kubrick daha filmin planlanma safhalarında müzik üzerine kafayı yormaya başlamıştı. O yıllarda çoğunlukla filmlerde özel bir besteci ile anlaşılır ve filmin senaryosuna göre bir müzikal yapı belirlenirdi. Kubrick ilk önce Alex North'u göreve çağırdı. İkili daha önce Spartacus filmi için birlikte çalışmışlardı. Ancak Kubrick yapılan bestelerin tamamını kaldırıp çöpe attı ve besteci Alex North bu durumu gala gecesinde filmi seyrederek öğrendi :)
Kubrick yine yapım aşamasında besteci Frank Cordell ile de çalışma kararı aldı. Ağırlıklı olarak Gustav Mahler eserlerinin düzenlemelerinin kullanılmasını istiyordu. En azından filmin planlanma döneminde. Ancak işler biraz farklı ilerledi.
Kubrick filmin önemli sahnelerinden bir tanesinde -ki bu sahne uzay istasyonunun aya iniş sekansıdır- Johann Strauss'un meşhur "Blue Danube" (Mavi Tuna) valsini kullanmaya karar verdi. Açılış sahnesinde ise Richard Strauss'tan "Also sprach Zarathustra" (Böyle Buyurdu Zerdüşt) bölümlerini kullanmaya karar verdi. Onu etkileyen yorum Herbert von Karajan yönetimindeki Viyana Filarmoni Orkestrasının yorumuydu. Sahneler ortaya çıktıkça Kubrick'in aklında fikirler oluşuyor ve uygun eserleri filme ekliyordu. Aram Khachaturian'ın "Gayane" bale suitinden "Adagio" bölümü de filmin müzikleri arasına girdi.
Strauss ve Khachaturian'ın görkemli ancak oldukça geleneksel bestelerine ek olarak Kubrick rahat durmadı ve György Ligeti'nin mikro-polifoni tarzına sahip, yavaşça değişen sürekli uyumsuz akorları kullanan dört son derece modernist kompozisyonlarını filmin içerisine ekledi. Filmde müzikleri kullanılırken bazı deformasyonlar yapılması Ligeti'yi fena halde kızdırır ve Kubrick ile kavga ederler. İlerleyen senelerde barışırlar ve iyi dost olurlar. Gün sonunda filmde György Ligeti'den Atmosphères, Lux Aeterna, Requiem ve Aventures olmak üzere 4 adet beste kullanır özellikle Aventures tabiri caiz ise ağır bir tahribata uğramıştır ve tamamen elektronikleştirilmiştir.
HAL'ın "Daisy Bell" adlı popüler şarkısı bir IBM 704 bilgisayar ile tamamen elden geçirilir. Sesler için özel bir sintizayzır kullanılır. Kitabın yazarı Arthur C. Clarke'ın 1962'de Bell laboratuvarlarında duyduğu bir düzenlemeden ilham alınır. Bu arada ilginç bir bilgi filmin farklı ülkelerde gösterime giren sürümlerinde bu şarkı yer almaz. Fransa'da bir halk şarkısı olan "Au clair de la lune" Almanya'da ise bir çocuk şarkısı olan "Hanschen klein" kullanılır. Meraklılar bayağı mesai harcayarak tüm dünyada çalınan müzikleri listelemeyi başarmış olsalar da, Türkiye ile alakalı özel bir bilgiye ben denk gelemedim. Bu arada filmdeki bilgisayar olan HAL şarkısı için IBM bilgisayar kullanılması da ilginç bir tesadüf tabii ki.
Bilmeyenler için hemen ekleyeyim... HAL ismini oluşturan her harfin arkasından gelen harfi yazarsanız IBM'i elde edersiniz. "H"nin ardından "I", "A"nın ardından "B" ve tabii ki "L"nin ardından "M" Toplayın kaç etti 40. Yaşasın hareketimizin... öhöm pardon hatlar karıştı...
Hazır film için seçilen eserlerden bahsetmişken listemizi de ekleyelim...
1. "Also sprach Zarathustra" Richard Strauss The Berlin Philharmonic Orchestra, Karl Bohm 1:46
2. "Requiem for Soprano, Mezzo-Soprano, 2 Mixed Choirs and Orchestra" György Ligeti The Bavarian Radio Orchestra, Francis Travis 4:04
3. "Lux Aeterna" György Ligeti The Stuttgart Schola Cantorum, Clytus Gottwald 5:50
4. "The Blue Danube" Johann Strauss II The Berlin Philharmonic Orchestra, Herbert von Karajan 6:55
5. "Gayane Ballet Suite (Adagio)" Aram Khachaturian The Leningrad Philharmonic Orchestra, Gennadi Rozhdestvensky 5:12
6. "Atmosphères" György Ligeti The Sudwestfunk Orchestra, Ernest Bour 7:56
7. "The Blue Danube" Johann Strauss II The Berlin Philharmonic Orchestra, Herbert von Karajan 3:30
8. "Also sprach Zarathustra" Richard Strauss The Berlin Philharmonic Orchestra, Karl Bohm 1:37
Soundtrack farklı yıllarda birkaç kez yeniden elden geçirildi. 1996 yılında ve özellikle 2010 yılında yapılan çalışmalar önemli. Özellikle 2010 yılındaki çalışma önemli ve umarım bu çalışmayı baz alan özel bir plak baskısı yapılır meraklılar için...
Yorumlar
Yorum Gönder