Stan Getz & Joao Gilberto - Getz/Gilberto

Stanley "Stan" Getz (1927 - 1991) Amerika Philadelphia'da dünyaya geldi. Büyük ailesi Ukrayna'dan İngiltereye göç etmişlerdi. Birinci Dünya Savaşında önce de aile Amerika'ya gelir. Aile Amerika'ya geldikten hemen sonra büyük buhran yılları başlar ve iş bulabilmek ümidi ile New York kentine taşınırlar. Tüm bu hengameye içerisinde . Stan Getz okul hayatına tüm gücüyle asılır ve çok başarılı olur. Okul yıllarında müziğe merak salar ve babasının ona aldığı saksafonu çalmaya başlar. Babası aynı anda bir de klarnet almıştır ancak genç Stan Getz, saksafona aşık olur ve çalmaya devam eder. İlerleyen yıllarda önemli bir müzik okuluna kabul edilir ve New York Filarmoni orkestrasında görev alana müzisyenler ile çalışır. Müzik kariyerinin peşinde koşup okulunu bırakmaya kalkışır ancak oku görevlileri eğitimini tamamlaması için onu zorlarlar.


16 yaşında genç bir müzisyen olarak Jack Teagarden'in orkestrasına girer ve kendisini gösterir. Bu dönemlerde ilk önce Nat King Cole ve Lionel Hampton hemen ardından da Stan Kenton, Jimmy Dorsey ve Benny Goodman orkestralarında yer almayı başarır. Woody Herman orkestrasında 1947 ila 1949 yılları arasında iyiden iyiye tanınır hale gelir. Bu dönemlerde gelen albümler ile oldukça iyi eleştiriler alır.

1950'lere gelindiğinde Avrupa'da müzik yapmaya başlar. Horace Silver, Johnny Smith, Oscar Peterson gibi bir çok isim gibi cool caz tarzının sevilmesinde önemli bir rol oynar. Kendi beşlileri ile Avrupa'da da başarılı olur. 1960'larda ise Amerika'ya geri döner. Bu dönemlerde "bossa nova" akımının en önemli temsilcisi haline gelecektir. 1962 yılında kaydettiği "Jazz Samba" ile milyonluk satış barajını geçer. Brezilyalı gitarist Luiz Bonfa ile birlikte kaydettiği "Jazz Samba Encore!" ile yine büyük bir başarı kazanır. Ancak asıl bomba Antonio Carlos Jobim, Joao Gilberto ve eşi Astrud Gilberto ile kaydedecekleri albüm ile gelecektir.

Albüme geçmeden önce Joao Gilberto'yu da yakından tanıyalım...

João Gilberto Prado Pereira de Oliveira (1931 - yaşıyor) veya kısaca Joao Gilberto, Brezilyalı sarkıcı, söz yazarı ve  gitarist.    Joao Gilberto Brezilya'da Juazeiro, Bahia ketinde dünyaya geldi. , Erken yaştan itibaren müzik ile haşır neşir olmaya başladı. Dedesi ona ilk gitarını 14 yaşındayken aldı ve bu  gitar hayatını tamamen değiştirdi. . Daha lise çağlarında  Joao Gilberto okul arkadaşları ile küçük gruplar kurup müzik yapmaya başlamıştı bile. Kısa süre içerisinde Gilberto grubun liderliğini üstlendi. Dönemin Brezilya popüler müziği, Amerikan cazı, opera ve farklı müzik tarzlarını dinliyor ve onlardan etkileniyordu. Gitarı bir kenara bırakarak şansını vokali ile radyoda denemeye karar verdikten kısa bir süre sonra "Garotos da Lua" grubunda baş vokalistliğe yükseldi ve  Rio de Janeiro kentine taşındı. Bu durum  Joao Gilberto için bir dönüm noktası oldu ama olumsuz anlamda. Büyük kent macerasına kendisini kaptırıp müzik yaşamını etkilemeye başlayınca gruptan atıldı!

1950'ler boyunca ilk kayıtlarını yaptı ancak müzik hayatı istediği gibi gitmeyince istediği gibi gitmeyince unutulmaya başlandı. Bu durum bir süre sonra psikolojisini etkilemeye başladı ve sonuç, sağlam bir depresyon dönemi oldu...

Bu dönemin sonu bir vokal grubuna katılması için aldığı teklif ile olur. Brezilyanın güneyine taşınır. . Bu dönemde bir ara banyoya kapanır ve sabah akşam gitar çalıp şarkı söylemeye başlar. Yazının bundan sonrasında yazacağım iki paragraf gerçekten yaşanmış ve Joao Gilberto biyografilerinde bulunan şeyler. Bunu yazıyorum çünkü garip bir hikaye!

Banyoya kapanmasının sebebi ise akustiğinin iyi olmasıdır. Bu dönem "bossa nova"nın ortaya çıkma dönemidir. Hani biz Türkler için bir laf vardır, Türk'ün aklı helada çalışır diye, Brezilyalılar içinde benzer bir durum var anlaşılan :) Bu dönemde ilk bossa nova tarzı şarkılarını da besteler... Yani bossa nova bir şekilde banyoda daha doğrusu tuvalette ortaya çıkmıştır.

Tarzını yavaş yavaş insanlara duyurmak isteyince ilk gönüllü babası olur. Babası Joao Gilberto'nun yeni tarzını duyunca duyduklarına inanmak istemez. Babası tepki gösterir ve Joao Gilberto'dan alışılageldik tarzda şarkı söylemesini ister. Gilberto reddedince babası oğlunun amiyane tabir ile kafayı yediğini düşünür ve bir akıl hastanesine götürür. Bir dizi psikolog muayenesi arkasından taburcu olur. Şaka gibi ama gerçek. Bu arada Joao Gilberto'nun muayeneler sırasında da vukuatları yok değil. Neyse...

Tüm bu hengamenin ardından 1956 yılında Rio kentine geri döner. Eskiden birlikte çalıştığı insanlar ile yeniden irtibat kurar. Bunların en önemlisi Antonio Carlos Jobim olur. Jobim, Joao Gilberto'nun geliştirdiği bu tarzdan etkilenir ver birlikte çalışmaya başlarlar. Bossa nova yeni stil anlamaına gelir ve samba müziğinin evrilmiş hali olduğu için bu şekilde anılır. Samba müziğinin özellikle vurmalılar ile elde edilen ritm yapısı yerine melodi ve armonik yapı ön plana çıkartılmıştır. Afrika Amerika kökenli vurmalı çalgıların yerini gitar tekniği almıştır. Önemli vurgular gitarın bir vurmalı çalgı gibi kullanılması ile elde edilir. Joao Gilberto  vokal tekniğini de önemli ölçüde değiştirmiş ve neredeyse bir fısıltı gibi vokaller ve yüksek perdelere çıkılmadan okunan sözler haline getirmiştir.

Bu yeni tarz ilk başlarda dinleyicilerden de iyi tepkiler almaz. Ancak 1960'lara doğru gelindiğinde Brezilyayı yakıp kavuran bir akım haline gelmiştir. Akım kısa bir süre içerisinde Kuzey Amerika'ya ulaşır. Ancak büyük bomba 1964 yılında gelir. Stan Getz bu akım içerisinde önemli bir figürdür. 1962 yılında kaydettiği "Jazz Samba" ile milyonluk satış barajını  geçmiş ve arkasından önemli Brezilyalı müzisyenler ile çalışarak akımın Amerika ayağındaki en önemli albümlere imza atmıştı. Sonunda besteci ve piyanist Antonio Carlos Jobim'e ulaşır ve birlikte albüm yapmaya karar verirler. Albümün şarkı listesi şu şekilde;

A Yüzü 
1. "The Girl from Ipanema" Antônio Carlos Jobim, de Moraes, Gimbel 5:24
2. "Doralice" António Almeida, Dorival Caymmi 2:46
3. "Para Machucar Meu Coração" Ary Barroso 5:05
4. "Desafinado" Jobim, Newton Mendonça 4:15
B Yüzü 
1. "Corcovado (Quiet Nights of Quiet Stars)" Jobim 4:16
2. "Só Danço Samba" Jobim, de Moraes 3:45
3. "O Grande Amor" Jobim, de Moraes 5:27
4. "Vivo Sónhando" Jobim 3:04

Şarkıların bir çoğu Antonio Carlos Jobim imzasını taşır. Albümdeki müzisyenler Stan Getz tenor saksafon. João Gilberto gitar ve vokal. Antonio Carlos Jobim piyano. Sebastiao Neto bas. Milton Banana Davul ve Astrud Gilberto vokaller. Albüm kayıtları çok keyifli geçer. Albümün kaydı sırasında "The Girl from Ipanema" ve "Corcovado" şarkıları için farklı bir vokal düşünülürken Antonio Carlos Jobim'in eşi Astrud Gilberto şarkıları seslendirir. Herkes sonuca hayran olur. Astrud Gilberto o zamana kadar hiçbir zaman profesyonel olarak şarkı söylememiştir. Ancak bu albümden sonra tüm dünyaca tanınan bir şarkıcı haline gelir. Albümün kapağı Porto Riko'lu ressam Olga Albizu tarafından çizilir ki, StanGetz'in Bossa Nova tarzı tüm plak kapaklarında onun imzası vardır.

Albüm yayınlandığı andan itibaren çok sevilir ve çok başarılı olur. 1960'larda yılın albümü ödülünü alan ilk caz albümü olur ve tahtını 30 sene kadar korur. Albümdeki hemen her şarkı defalarca yorumlanır ve hit haline gelir. Günümüzde de çok sevilen bir albüm olduğunu yazmadan geçmeyelim...

Gelelim baskılara. Albüm 1964 yılında yayınlandığında dünyanın dört bir tarafında hem mono hemde stereo formatında basılır. Albüm Güney Amerika'dan Avrupa'ya o kadar fazla yerde basılmış ki, ilk baskı listesi gerçekten görülmeye değer. Albüm 90'ların başında Mobile Fidelity Sound Lab tarafından limitli sayıda yeniden basılır. 2000'lerde Alman Speaker Corner firması harika bir baskı yapar. Özel bir şeyler arayanlar Analogue Productions tarafından basılan 200g 45 devirlik çift plaklık sete bakabilirler. Bunun haricinde Verve tarafından basılan plaklar en uygun fiyat etiketi ile rahatlıkla bulunabilir ki, bu baskılarında çok başarılı olduğunu düşünüyorum.