Ella Fitzgerald & Louis Armstrong - Porgy and Bess
Verve MGVS-6040-2
Speakers Corner
Bu haftanın elmas statüsündeki albümünü mercek altına alacağımız yazımıza hoş geldiniz. Ella Fitzgerald ve Louis Armstrong imzalı Porgy and Bess. Öncelikle şunu söyleyebilirim, bu ay tek bir plak alacak bütçeniz var ise, -tabii eğer caz dinleyicisi iseniz- albüm alma hakkınızı kullanacağınız doğru yerdesiniz...
Yazı iki ana bölümden oluşuyor. Bir opera olarak Porgy and Bess ve arkasından Ella Fitzgerald & Louis Armstrong albümü olarak Porgy and Bess. Albümün müzikal kalitesi ve tarihi önemi yazının ayrıntılı olmasını gerektiriyor. Okuyacaklara şimdiden kolay gelsin!
--------------------------------
"Porgy and Bess" tam anlamı ile bir operadır. İlk kez 1935 yılında sergilenmiştir. Müzikleri Mecmua'da defalarca konuk ettiğimiz George Gershwin imzalı, libretto yani metinler DuBose Heyward, sözler ise DuBose Heyward ve Ira Gershwin imzalıdır. Opera metni kendine temel olarak DuBose Heyward'ın romanı "Porgy"i alır. George Gershwin tarafından "American folk opera" Amerikan Halk operası" olarak tanımlanan "Porgy and Bess" 1935 yılında New York kentinde ilk kez sergilendiği dönem tüm oyuncular klasik eğitime sahip Afrika/Amerika kökenli müzisyenlerden seçilmiş ve Gershwin operanın koral bölümlerinin yönetimini yine Afrika/Amerika Eva Jessye'e bırakmıştı. Gershwin "Porgy and Bess"i bir halk operası olarak nitelendirdiğini aslında basit bbir halk hikayesi olması ile bağlamış. Böylesine bir eserde insanların tabii ki halk hikayeleri anlatacağını ve bu hikayueleri halk müziği ile anlatacaklarını söylemiş. Eser üzerinde çalışmaya başlayınca eserin senaryo ve müziğinin tek bir parça gibi olmasını arzu etmiş ve orijinal şarkılardan yola çıkarak eserde seslendirilmesi için özel halk şarkıları bestelemiştir. Her ne kadar yapı olarak opera olsa da, kullanılan hikaye ve şarkılara bakarak bunun bir halk operası oluğunu ısrarla belirtmiştir.
Eser ortaya çıkmasıyla hemen geniş kitlelere ulaşamamıştır. 1976 yılına kadar Amerika'daki ırk ayrımcılığı yüzünden resmi olarak tanınmamıştır. Ancak buna rağmen çeşitli kentlerde opera evleri kapılarını esere açmışlardı.
Eserin orijinal konsepti, Gershwin'in Avrupa opera geleneği ile Amerikan halk ve caz müziğinin müthiş bir bileşimi olarak kabul edilir. Eser 1935 yılında sergilenmeye başlamış ancak ırkçılık yüzünden çok uzun süre sergilenmesinde sıkıntılar olmuş buna rağmen 1942 yılından itibaren Broadway'de sergilenmeye başlamıştır.
Eserle alakalı ilginçlikler yaz yaz bitmez. 1943 yılında operanın Avrupa premier'i yapılmış. Danimarka Kopenhag kentinde yapılan gösteri tamamen beyaz müzisyenler ve oyuncular tarafından sergilenmiş. Ancak oyuncular yüzlerini siyaha boyamışlar. Oyun 22 gece kapalı gişe oynamış. Tabii ki bu dönem İkinci Dünya Harbi devam ediyor ve siyah oyuncuların oynamama sebebi Danimarka'yı işgal eden Nazi Almanyası!
Eser ilerleyen senelerde defalarca yeniden adaptasyonlar ve yenilenmeler geçirmiş. Ancak meraklılar eserin 1951 yılında Columbia Masterworks plak şirketi tarafından yayınlanan 3 plaklık edisyonunda orijinaline en yakın edisyonunu dinleyebilirler. George Gershwin, 1930'ların başında operalarda çalışması ve arkasından Afrika/Amerika kökenli topluluklar ile sıkı ilişkileri eserin bambaşka bir tarzının olmasını belki açıklayabilir. Gershwin kendi New York caz kökeninden sonuna kadar yararlanmış ancak güney siyahi müziği öğelerini çok yakından inceleyerek eserinin içerisine katmıştır. Blues, sokak şarkıları, dini motifler, çalışma şarkıları onun elinde birer arya haline dönüşmüştür.
Porgy and Bess'in caz edisyonları 1950'lerin sonlarında ortaya çıkmaya başlamıştır. Miles Davis ve Gil Evans beraber "Porgy and Bess" caz aranjmanları yayınlamışlar 1958 yılında Columbia Records tarafından basılan albüm büyük başarı kazanmıştır. Aynı yıl Mundell Lowe eserin bazı bölümlerinin caz uyarlamalarını yapmış ve aynı yıl müzik dünyasına sunmuş. Mundell Lowe bildiğiniz üzere önemli bir caz gitaristi. Yine aynı yıl Ella Fitzgerald ve Louis Armstrong operadan bir çok önemli bölümü kaydetmiş. Bir yıl sonra Oscar Peterson operadan 10 şarkıya kendi "Oscar Peterson Plays Porgy & Bess" albümünde yer vermiştir. Aslına bakarsanız bu performanslar yaz yaz bitmez...
Operadan bölümlerin caz adaptasyonları bir çok kereler seslendirilmiş hatta bir kısmı klasik hale gelmiştir. İlk akla gelenlerden bir tanesi Sarah Vaughan'ın "It Ain't Necessarily So" yorumudur. Bir marş haline gelen "Summertime" Billie Holiday, Ella Fitzgerald, Louis Armstrong, Miles Davis, John Coltrane gibi isimler tarafından seslendirilmiş veya çalınmış. . Hatta listeye Janis Joplin ile Big Brother and the Holding Company bile eklemek gerekir.
Gelelim Ella Fitzgerald & Louis Armstrong - Porgy and Bess albümüne. Albüm 1957 yılında yayınlanıyor. Başarılı bir ikili oluşturan Louis Armstrong ve Ella Fitzgerald operadan seçilen bölümlerin caz edisyonlarını seslendirmiş ve albüm Verve plak firması tarafından yayınlandığında ortalık birbirine girmişti. Yazılan çizilenlere göre caz müziği tarihinin en başarılı vokal caz Porgy and Bess yorumudur. Albümün aranjörü Russell Garcia, bir sene önce operanın caz adaptasyonu daha doğrusu vokal caz adaptasyonunu da yapmış hatta 1956 kaydında aranjör olarak çalışmıştı. Albümün başarısının temelindeki isim aslında Russell Garcia'dır dersek yanlış olmaz....
Albümde temel yapı vokallerde ve trompette Louis Armstrong, vokallerde Ella Fitzgerald, piyanoda Paul Smith ve davulda Alvin Stoller üzerine kurulu. Ancak koro ve opera uyarlama bölümleri için çok ciddi bir orkestrada kurulmuş ve Ella Fitzgerald & Louis Armstrong ikilisine eşlik ediyor. Ella Fitzgerald'ın vokal partisyonları dinlemeye değer, zaten aklınız uçacak diyeyim ben size. Fazla ayrıntıya girmeden albümün muhteşem olduğunu söyleyeyim.
Speakers Corner'ın Ella Fitzgerald & Louis Armstrong - Porgy and Bess baskısı elimdeki toplamda üçüncü baskı. Ancak Ella Fitzgerald'ın Speakers Corner'dan yayınlanan American Songbook'larındaki özeni biliyorsunuz bu albümde ötesinin olduğunu söyleyeyim. Elimdeki diğer iki baskının çok ötesinde müzikal ve detaylı bir baskı ile karşı karşıyayız.
Yazının başında belirttiğim gibi, bu ay tek bir plak alacak bütçeniz var ise, -tabii eğer caz dinleyicisi iseniz- albüm alma hakkınızı kullanacağınız plak Ella Fitzgerald & Louis Armstrong - Porgy and Bess olmalı. Baskı kalitesi, iç kitapçık her şey müthiş!
Yorumlar
Yorum Gönder