2008 Universal Yangını ve Yokolan Müzik Tarihi

2008 yılında müzik dünyası, geçtiğimiz güne kadar kabul edilmemiş hatta gizlenmiş devasa boyutlarda bir zarara uğramış. Ancak bu durumdan ne müzisyenlerin, ne de müzik dinleyicilerinin tam olarak haberi yok. 20 ve 21 yüzyıl içerisinde kaydedilmiş bir çok şarkının, ki bu rakam şu an 500.000 olarak telaffuz ediliyor, master kayıtlarının Hollywood'daki Universal Stüdyoları'ndaki yangında yok olduğu yazılıp çiziliyor. The New York Times Magazine'de yayınlanan yeni bir makaleye göre yangının üzerinden geçen 11 yıl boyunca Universal Music Group'un "aslında çok iyi bilinen gerçekleri, müzik dünyasından gizlendiği" iddia ediyor. Yani bu felaket bilinmesine rağmen bu zaman kadar sessiz kalınmış. Bu arada hakkını da teslim etmeden geçmeyelim, Jody Rosen tarafından kaleme alınan bu uzun makaleye buradan ulaşabilirsiniz.


İlk olarak olayı hatırlayalım. 1 Haziran 2008 sabahı, tadilat çalışmaları süren New England Street” setlerinin çatılarında kaynak işlemleri yapılmaktadır. Bu devasa set ve  depo kompleksi çok sayıda film makarasına ev sahipliği yapıyormuş. Bunun yanında Universal Music Group bayrağı altındaki  birçok müzik firmalarının master kayıtlarını içeren ses kütüphaneleri bu depolar içerisinde bulunuyormuş. Bizlerin şimdiye kadar bildiği bilgilere göre evet burada bir müzik kitaplığı olduğu biliniyordu ancak master'ların burada olduğu hiç yazılıp çizilmemişti ta ki, Jody  Rosen tarafından kaleme alınan uzun makaleyi okuyana kadar.

Neredeyse 3,5 dönümlük bir alanı etkileyen yangını söndürmek tam bir gün sürdü; su ve köpük hemen her tür kimyasal malzemeyi kullanan itfaiyeciler sonunda depoların bir bölümünü yıkmak zorunda kaldılar. Uzun uğraşlar sonucunda yangın söndürülebildi.

O dönemlerde, medya kuruluşları, haber kanalları  King Kong temalı eğlence parkının ve deponun video bölümlerinin  zarar gördüğünden bahsetmişlerdi. Neredeyse tamamen tahrip olmuş gerçek hazinenin aslında master bantları içeren ses kayıtları kütüphanesi olduğu bilinmiyordu. Kaybın detayları çok acı verici maalesef...

Yazılan çizilenlere göre müzik dünyasının en önemli etiketlerinden Decca'nın arşivi, önemli bir blues kayıt firması olan Chess kayıtlarının, Impulse Jazz kayıtlarının bunun yanında MCA, ABC, A&M, Geffen ve Interscope gibi göreceli daha yeni plak firmalarının da master bantları bu depolarda saklanıyordu. Tüm bu master kayıtların tamamen yandığı, bazı plak firmalarının tüm arşivlerinin yokolduğu söyleniyor.

Decca kayıtları arasında Louis Armstrong, Duke Ellington, Al Jolson, Bing Crosby, Ella Fitzgerald, Judy Garland gibi isimler var. Yine iddialara göre Billie Holiday’in tüm Decca kataloğundaki albümlerinin master kayıtları tamamen yok olmuş. Chuck Berry’nin Chess plak firması için yaptığı neredeyse tüm albümlerinin, Muddy Waters, Howlin’ Wolf, Willie Dixon, Bo Diddley, Etta James, John Lee Hooker, Buddy Guy ve Little Walter gibi blues müziğin bir dönemine ismini altın harflerle yazdırmış kayıtları gyanıp kül olanlar arasında. Aretha Franklin'in müzik kariyerinin ilk başlarında kiliselerde babasıyla yaptığı kayıtların da yanan bantlar arasında olduğu söyleniyor.

Buddy Holly’nin tüm master kayıtları yangında gitmiş. John Coltrane’nin Impulse kayıtlarının tamamen yok olduğu iddialar arasında. Duke Ellington, Count Basie, Coleman Hawkins, Dizzy Gillespie, Max Roach, Art Blakey, Sonny Rollins, Charles Mingus, Ornette Coleman, Alice Coltrane, Sun Ra, Albert Ayler, Pharoah Sanders ve çok daha fazlası kaybedilenler arasında. Liste çok uzun ve maalesef çok önemli.

Bir master kayıt bir şarkının orijinal ses kaydıdır. Master kayıtları olmadan, Spotify, Tidal, Deezer veya benzeri servislerde bir şarkıyı dinleyebilirsiniz, ancak duyduğunuz şarkı, orijinal master banttan elde edilmiş bir kopyadır. Daha düşük kalitelidir, her sesi ihtiva etmeyebilir. Bu yangın evet görünürde bir sürü yayınlanmamış albümü, şarkıyı, B side'ları, konser kayıtlarını kül etti. Ancak yayınlanmış ve şu an bile dinlediğimiz bir çok şarkının artık orijinalinden ne kadar eksik olduğunu asla bilemeyeceğiz. Evet Duke Ellington, Count Basie, Coleman Hawkins, Dizzy Gillespie, Max Roach şarkıları, büyük bir ihtimalle tarihten silinmedi ancak daha az tanınan müzisyenlerin bir çok şarkısı uçup gitti maalesef.

Universal Music Group  kendi içerisinde bu yangının yarattığı yıkımı biliyor ve kabul etmiş. Rosen’ın makalesinde yer alan bir şirket içi yazışmada bu durum tespit edilebiliyor. Ancak şirket dışına bu bilgi verilmiyor. Jody Rosen makalesini yazarken yetkililere ulaşmış. Aldığı cevap yangında kaybedilmiş kayıtların eserlerin tek kopyası olmadığını imiş. Ancak  Universal Music Group'un operasyon müdürü olan eski Randy Aronson,  “insanlar gerçek hikayeyi öğrenirse, Universal'in büyük bir öfkenin hedefinde olacağını biliniyordu ve saklandı" diyor

Universal Music Group , New York Times Magazine’in yangın makalesinden sonra açıklamalarını düzeltiyor. Ses kayıt kütüphanesinin yangında hasar gördüğünü reddetmiyor ancak “olayın ve yandığı söylenen bantlar konusunda bir çok yanlışlığın, yanıltıcı ifadelerin, çelişkilerin ve yanlış anlaşılmaların” bulunduğu iddia ediyor. Eh arkadaş bunca senedir neredeydiniz diye sorarlar adama. Ki tahminen çok acı şekilde sorulacak bu soru...

Yangından sonra, müzik kütüphanesinde yanan master'ların bir şekilde kütüphaneye eklemek için iki yıllık bir proje başlatılır ve tahminlere göre, kayıtların yaklaşık olarak beşte birinin “sonik olarak alt düzey kopyalar bulunarak” kurtarılması ile sonuçlanır. Geriye kalan yüzbinlerce şarkının ise akıbetini bilemiyoruz haliyle....

Benim kendime sorduğum asıl soru şu, 2008'den beri hayatımıza tam gaz girmiş, dijital müzik servisleri Tidal, Apple Music, Spotify, Deezer ve diğerlerinde biz tam olarak ne dinledik. Bunca senedir re-master yapılan ve satışa sunulan CD'ler, plaklar ve diğer medyalar ne idi. Eğer  Jody Rosen tarafından kaleme alınan bu uzun makale doğru ise -ki ben doğruluğuna inanıyorum- koca bir yalanın içinde oradan oraya gitmişiz ve gerçeklerden haberimiz yokmuş...

Fotoğraf 1: Gabriel Bouys /AFP
Fotoğraf 2: Kevork Djansezian/Associated Press