Kraftwerk – Die Mensch-Maschine / The Man-Machine
Tüm Kraftwerk albümleri arasında bu albümü kendime en yakın hissederim. “Die Mensch-Maschine / The Man-Machine” bilinçli olarak müzik dinlemeye başladığım dönemde çıkmıştı. Ve sanırım bütün şu robot konseptinden dolayı olsa gerek, bu gizemli grup ve “farklı” müzikleri bana ziyadesiyle ilginç ve sempatik gelmişti. Kraftwerk’in müziği ve TV performansları bana yoğun olarak “Futureworld” filmindeki Yul Brynner ve robot arkadaşlarını, Yıldız Savaşları üçlemesindeki droidleri, hatta Süpermen’deki dünya dışından gelen varlıkları çağrıştırıyordu.
Sevgili Hakancez Kraftwerk’in bazı biyografik bilgilerini “Tour de France Soundtracks” incelemesinde bizlerle zaten paylaşmış. Bu detayları tekrarlamadan, ancak önemli ve ilginç gördüğüm bazı ayrıntıları da pas geçmeden “Die Mensch-Maschine / The Man-Machine” albümünü incelemeye başlıyorum.
Kling-Klang stüdyosu
Albümün kaydı Almanya / Düsseldorf, Mintopstrasse 16’da bulunan, gruba ait Kling-Klang stüdyosunda gerçekleştirildi. 1970 – 2009 yılları arasında hizmet veren ve tüm Kraftwerk albümlerine ev sahipliği yapan bu efsanevi kayıt stüdyosu bahsi geçen adresteki faaliyetlerini bir süre önce durdurdu. Ancak mekan kullanılmasa da Düsseldorf’ta olup Kling-Klang’ın önünden geçerken bir Kraftwerk sever olarak varlığını ve yaydığı enerjiyi hissetmemek elde değil diye düşünüyorum. Sanırım “Abbey Road” stüdyolarında da benzer bir durum var. Bulunduğu yerden 10 km öteye taşınmış olan yeni stüdyo artık yeni adresinde yepyeni Kraftwerk çalışmalarını (beyhude de olsa) beklemektedir.
İki dilde plak
Albüme geçici olarak “Dynamo” ismini vererek yola çıkılan, sonrasında “Die Mensch-Maschine / The Man-Machine”de karar kılınan çalışma 1978 yılının Mayıs ayında Kling Klang / EMI-Electrola / Capitol etiketiyle yayınlandı. Ralf Hütter, Florian Schneider, Karl Bartos ve Wolfgang Flür kadrosunun katkısı, Hütter / Schneider ikilisinin de yaratıcılığıyla meydana gelen albüm Almanca ve İngilizce olmak üzere iki dilde hazırlanıp müzikseverlerin beğenisine sunuldu. İspanyolca plak kapakları piyasaya sürülmüş olsa da albümün şarkı dili ya Almanca ya da İngilizce olarak karşımıza çıkıyor.
Plak kapağı
Topluluğun bu 7. stüdyo albümü birkaç farklı plak kapağı ile piyasada kendine yer buldu. Almanca olarak hazırlanmış olan “Die Mensch-Maschine” dışındaki nüshalarda İngilizce tracklist’i kullanıldı.
Ön kapak ve arka kapakta Almanca (İngilizce), Fransızca ve Rusça yazılar olmasına rağmen sadece Almanca (ya da İngilizce) içerik bulunmaktadır. Günther Fröhling tarafından fotoğraflanan ön kapak, albümün çıktığı yıllarda subliminal mesaj arayan ve seven için oldukça verimli bir kaynak haline gelmiş. Modern müzik tarihinde efsane ön kapaklar arasında da yerini alan çalışmada kullanılan fotoğraf ve yazı tipi albüm temasını çok doğru bir biçimde yansıttığını düşünüyorum. Arka kapakta da kullanılmış olan bu yazı tipi ve ilave olarak göze çarpan kübist şekiller Rus asıllı grafik sanatçısı El Lissitzky’den esinlenerek Karl Klefisch tarafından hazırlanmıştır.
Ülke/bölgelere göre hazırlanmış olan bazı albüm kapakları şöyledir;
Almanya, Avrupa, dünya geneli: Die Mensch-Maschine
İngiltere, ABD ve Avrupa, dünya geneli: The Man-Machine
İspanya: El Hombre Máquina
Uruguay, Arjantin, Latin Amerika: La Maquina Humana
Albüm konsepti ve incelenmesi
Tüm Kraftwerk çalışmaları alışık olduğumuz üzere bir konsepte dayanmaktadır. “Mensch-Maschine / Man-Machine” müzikal konseptin yanı sıra oldukça ilginç bir estetik konseptle de adından söz ediyor. Plak kapağındaki koreografiden tutun ön ve arka kapaktaki tipografiye kadar; özenle seçilmiş giysilerden tutun albüm temasını yansıtan makyaja kadar her şey çok ince ayrıntısına kadar planlanmış.
Robot seslerini meydana getiren vocoder teknolojisini tüm albüme yayarak bolca kullanan grup; uzay yolculuğu, insan-robot ilişkisi ve gelecekle ilgili konuları işlemiş. Albümün açılış parçası “Die Roboter / The Robots”, teknolojinin ilerlemesinden doğan robot/makine gereksinimini ve bunların insanlarla olan ilişkisi üzerine yazılmış bir hikayedir. Şarkı sözlerinde geçen veya çok bilinen ve fanlar arasında hala çok sevilen bir söylem haline geldi. A yüzünün ikinci ve üçüncü parçaları enstrümantal çalışmalardır. Şarkı sözü olmasa da isimlerden bazı çıkarımlarda bulunmak pek zor olmuyor. “Spacelab” uzayın derinlikleriyle ilgili bir parçayken “Metropolis” konusu biraz daha karışık. Avusturyalı-Alman yönetmen Fritz Lang'ın 90 yıl önce çektiği sessiz bilim kurgu filmi “Metropolis” birçok fütüristik konuda referans gösterildiği gibi burada da karşımıza çıkıyor. Bu filmde teknolojinin ilerlemesi nedeniyle insan ve teknoloji arasında gelişen ilişki ve çelişki irdeleniyor. Bu ilişki ışığında kapitalist düzenin çalışma prensipleri, güçlünün güçsüzü yönettiği ve köleleştirdiği bir dünyaya dair mesajlar bulunuyor. Kraftwerk’in beyin takımı Florian Schneider ve Ralf Hütter bir röportajda bu filmin/hikayenin temasından esinlenerek “Mensch-Maschine” konseptini yarattıklarını ifade ederler.
B yüzü, albümün ilk single çalışması, dinamik ve tempolu “Das Model / The Model” ile start alıyor. Akılda kalan (catchy) melodisiyle bir Kraftwerk klasiği haline gelen parçada bir mankene duyulan karasevda anlatılıyor. Albüm konseptinin dışında kalan bu parça grubun aynı zamanda bugüne dek ticari olarak en başarılı çalışması. Sıradaki “Neonlicht / Neon Lights”ta parlak neon ışıklarının geceyi ve şehri nasıl aydınlattığını, şehre bambaşka bir görünüm kazandırdığına dair bir bakış açısı sunuyor. Albümle aynı adı taşıyan “Die Mensch-Maschine / The Man-Machine” parçasında enstrümantal kurgu ön plana çıkarken sürekli tekrarlanan “Maschine, Maschine, Maschine” nakaratları insanın adeta içine işliyor. Bu parça, grubun 2005 “Best Of” çalışması “Minimum-Maximum”da canlı seyirci eşliğinde sunulan performansıyla görülmeye/dinlemeye değer.
Tracklist
A yüzü
Die Roboter (Hütter, Schneider, Bartos) 6:11
Spacelab (Hütter, Bartos) 5:51
Metropolis (Hütter, Schneider, Bartos) 5:59
B yüzü
Das Model (Hütter, Bartos/Hütter, Schult) 3:38
Neonlicht (Hütter, Schneider, Bartos) 9:03
Die Mensch-Maschine (Hütter, Bartos) 5:28
Kraftwerk bugün
Elektro-Pop’un öncüsü sayılan Kraftwerk 1970’teki orijinal kadrosuyla olmasa da turnelerine kurucu üyelerinden Ralf Hütter önderliğinde hala devam ediyor. Öyle ki geçtiğimiz günlerde, 4–7 Ağustos 2016 tarihleri arasında Oslo’daki Norveç Ulusal Opera ve Bale Salonu, 3 boyutlu görsel şölen eşliğinde eşsiz bir müzik maratonuna sahne oldu. Burada Kraftwerk 8 albümlük “The Catalogue 12345678” kapsamındaki diskografisini, kronolojik yayınlama sırasına göre, her gün 2 farklı konsept albüm olmak üzere, 4 günde 8 farklı albüm performansına yer vererek emsalsiz bir grup olduklarını adeta tekrar kanıtladılar.
Benden şimdilik bu kadar, sizi Kraftwerk’in yaratıcı ve özel müziğiyle baş başa bırakıyorum.
Sevgiler,
Aykut Öğer
Yorumlar
Yorum Gönder