Merhaba Sevgili Okuyucular,
Stereo Mecmuası'nın taze bir yazarı olarak burada yazacak olmaktan çok mutluyum. Ha yanlış anlama olmasın, "taze" derken beni değil yazarlığımı kastetmiştim. Ben tazelikten çıkalı uzun zaman oldu. Bu ilk yazı olduğu için "sürç-i lisan eylersem" şimdiden özür dilerim. Ilerki sayılarda daha hatasız yazılar olacaktır.
Forumlardan beni tanıyanlar Computer Audio ağırlıklı yazılar yazdığımı bilirler. Bu sefer bir şaşırtmaca yapıp açılış yazısını oldukça değişik bir konuda yazdım. Umarım beğenirsiniz.
Müzisyenler yorumladıkları besteler kadar çaldıkları veya sahip oldukları enstrümanlarla da ünlüdürler. Bu enstrümanların arasında Stradivarius'lar da uzak ara en prestijli olanlardır.
Benim dinlemekten çok keyif aldığım çellist Mstislav Rostropovich'de (1927-2007) bir Stradivarius'a sahip olan şanslı müzisyenlerdendi. Rostropovich Stradiva-rius'ların en değerlilerinden biri olan "Duport Stradivarius"un 2007'de vefat edene kadar sahibiydi.
Duport Stradivarius 1711 yılında imal edilmiş ve şu anda dünyadaki en değerli çellolardan biri. Neredeyse 300 yaşında ve hâlâ dünyanın en iyilerinden. Alete onu 1800'lerde çalan müzisyen Jean-Pierre Duport'un adı verilmiş. 1812'de Duport Napolyon'a aleti çalması için vermiş ve Napolyon'un kötü kullanımı sonucunda botlarının izinin hâlâ çellonun üzerinde olduğu rivayet ediliyor.
Rostropovich Duport Strad'ı (müzik çevrelerinde Stradivarius'a kısaca Strad deniyor) 1974-2007 arası çalmış. Bendeki Rostropovich albümleri de (toplam 8 adet) Duport Strad'la icra edilmiş demek ki. Bu yazıyı da zaten Rostropovich'in Tachezi ile birlikte kaydettiği çok nadir ve pahalı (Amazon'da 2.eli 145$'a bir tane var) bir CD'si olan Cello & Organ'ı dinlerken yazıyorum.
Rostropovich'in geçen sene ölümünden sonra Duport Strad'a ne olduğu ve şu anda nerede olduğu bilinmiyor. Herhalde çocukları kasaya kitlemişlerdir veya el altından satılmıştır. Açık çek verecek bir sürü insan eminim satın almak için sıraya girmiştir.
Luthier (keman, çello vs gibi enstrümanları imal edenlere verilen ad) Antonio Stradivari 1644 yılında Cremona - Italya'da doğdu. Kendi başına enstrüman yapmaya da 1680 yılında başladı. Kariyerinin başlarında imal ettiği eserleri genellikle daha az değerli kabul edilir. Şu anda piyasadaki en değerli Strad'lar 1698-1720 arası yapılanlardır. Dünyada sadece 60 tane Strad çello kaldığı tahmin ediliyor. Antonio Stradivari'nin tahmini 1.100 tane enstrüman yaptığı, fakat bunlardan sadece 600 civarının bugüne kadar gelebildiği uzmanlar tarafından belirtiliyor.
Stradivarius entrümanları latince "Antonius Stradivarius Cremonensis Faciebat Anno xxxx", yani "Antonio Stradivari, Cremonia, xxxx yılında imal edilmiştir" şeklinde adlandırılırlar.
Antonio Stradivari'nin imalat ve ahşap işleme teknikleri 21.yüzyılda bile hâlâ tam olarak anlaşı-lamamıştır. Incelemeler sonucu üst kısmının "Ladin", iç kısmınının "söğüt", arka kısmının ise "akçaağaç" ağacından yapıldığı anlaşılmış. Stradivari ayrıca ahşabı boraks, sodyum ve potasyum silicate ve bianca (bir çeşit arap sakızı, bal ve yumurta akı karışımından yapılan macun) ile işlediği araştırmalar sonucu ortaya çıkmış.
Kullanılan ahşabın kökeni için ise çeşitli teoriler mevcuttur. Bir kısım uzman ahşabın çok eski bir katedralden alındığına inanırlar. Bir diğer grup ise küçük buzul çağından kalan ağaçlardan olduğunu iddia ediyorlar. Kesin olarak kimse kökenini bilmiyor.
Bu arada gerçek şu ki, 21.yüzyılın bütün modern teknolojisine rağmen Stradivarius'un güzel tınısının sırları hâlâ tamamen çözülemedi. Fakat eşdeğer enstrümanlar imal etme hevesi son hızla sürüyor. Bu çabaların hemen hepsi hüsrâna uğradı ve sadece birinin Strad'lara yakın sonuç alabildiği iddia ediliyor.
2001'de Joseph Nagyvary adlı bir biokimyacı, rivayete göre Stradivarius kalitesine ulaşan bir keman yapmayı başarmış. Bu sonucu da ahşabı belli bir süre tuzlu deniz suyunun içinde bekletmesiyle elde etmiş. Tabii yine de değerinin Strad'lara pek yaklaştığı iddia edilemez.
Nagyvary ayrıca bir de kör test yaptırmış. 2003 sonunda, içlerinde 160 müzisyen ve 300 devamlı konsere giden müzikseverin olduğu 600 kişiye bir Strad ve kendi imal ettiği kemanla konser verilmiş. Hangi kemanın çalındığı görülmesin diye sahne perde ile kapatıldıktan sonra ünlü virtüöz Dalibor Karvay iki kemanı da aynı bestelerle çalmış. Konser sonucu yapılan ankette Nagyvary'nin kemanı dinleyiciler tarafından Strad'dan biraz daha iyi bulunmuş.
Peki bu aletlerin fiyatları nedir derseniz, çok fazla bilgi olmadığını söyleyebilirim. Bunun nedeni ise genellikle gizli el değiştirmeleri ve çok azının müzayedede satışa çıkması. Genel kanı 1698-1720 yılları arasında imal edilmiş bir Strad'ın milyonlarca dolara el değiştirdiği. En iyilerinin ise 10 milyon $'dan fazlaya satıldığı yazılıp çiziliyor. 1680-1698 arası daha kariyerinin başında iken imal ettikleri ise birkaç yüzbin dolarcığa piyasada kelepir bulunabiliyormuş!! Bu arada piyasada bol miktarda sahte Stradivarius olduğu da sıkça söyleniyor. Aramızdan alacak varsa aman dikkat etsinler. (mesela)
Dünyanın halka açık iki tane büyük Stradivarius koleksiyonu var. Birincisi Ispanya Kralına ait ve Madrid Palacio Real'de sergileniyor, iki keman, iki çello, bir viola. İkincisi ise Washington, ABD Kongresi Kütüphanesi koleksiyonunda, 3 keman, birer viola ve çello. Yolunuz düşerse ziyaret edin.
Bilinen en ünlü Strad'lar ise:
1.Merhum Mstislav Rostropovich'in 1711 yapımı "Duport Strad" çellosu.
2.Itzhak Perlman'ın 1713 yapımı "Soil Strad" adlı kemanı. Dünyadaki en iyi keman olduğu belirtiliyor.
3.Yo-Yo Ma'nın "Davidov Strad" adlı çellosu.
4."Bonjour Strad", çello, 1713 yapımı, 1999 yılında satıldı, şimdiki sahibi bilinmiyor.
5."Fleming Strad", çello, 1717 yapımı, müzisyen Amaryllis Fleming' ait. 1750'de hasar görmüş ve onarılmış.
6."Kreutzer Strad", keman, 1998'de satıldı, şimdiki sahibi meçhul.
7.Yehudi Menuhin'in de iki adet Strad'ı olduğu yazılıyor.
Yazıyı yazmaya Rostropovich'in "Duport Strad"ını dinleyerek başladım. Bitirirken de Yo-Yo Ma'nın "Davi-dov Strad"ı ve Itz-hak Perlman'ın "Soil Strad"ını dinliyorum. Albüm "Me-moirs Of A Geisha" filminin soundtrack'i ve enstrümanlar komple Stradivarius diyebilirim. Kesmedi, araya “Jacqueline Du Pre” ve “Stephane Grappelli/Menuhin” albümlerini de sıkıştırdım. Yazı yazma bahanesiyle de keyifli bir çello/keman gecesi yaşadım.
Yazının sonuna gelirken sabredip sonuna kadar okuyanlara da geçmiş olsun dileklerimi iletirim.
S.B.
Yorumlar
Yorum Gönder